NATO l tn tt ca T chc Hip c Bc i Ty Dng (ting Anh: North Atlantic Treaty Organization; ting Php: Organisation du Trait de l'Atlantique Nord v vit tt l OTAN) l mt lin minh qun s da trn Hip c Bc i Ty Dng c k kt vo ngy 4 thng 4 nm 1949 bao gm M v mt s nc chu u (cc nc 2 bn b i Ty Dng), vi mc ch thit lp mt lin minh phng th trong cc nc thnh vin thc hin phng th chung khi b tn cng bi bn ngoi.

Ba thnh vin ca NATO l thnh vin thng trc ca Hi ng Bo an Lin Hip Quc vi quyn ph quyt v l cc nc s hu v kh ht nhn: M, Php v Anh. Tr s chnh ca NATO t ti Brussels, B,[3], ni Supreme Allied Commander ta lc. B l mt trong 28 quc gia thnh vin NATO ti Bc M v chu u, v mi nht trong s cc thnh vin l cc nc Albania v Croatia, tham gia vo thng 4 nm 2009. Mt 22 quc gia khc tham gia vi t cch i tc quan h ca NATO trong chng trnh Ha bnh, v 15 quc gia khc tham gia vo cc chng trnh i thoi th ch ha. Chi ph qun s ca NATO chim 70% chi ph qun s th gii, ring M chim khong 50%, Anh, Php, c v gp li chim 15% chi ph qun s th gii.[4] Chi ph ca cc thnh vin NATO d tnh l 2% GDP.[5]

Mc ch thnh lp ca NATO l ngn chn s pht trin nh hng ca ch ngha cng sn v Lin X lc ang trn pht trin rt mnh chu u c th gy phng hi n an ninh ca cc nc thnh vin. Vic thnh lp NATO dn n vic cc nc cng sn thnh lp khi Warszawa lm i trng. S knh ch v chy ua v trang ca hai khi qun s i ch ny l cuc i u chnh ca Chin tranh Lnh trong na cui th k 20.

Nhng nm u tin thnh lp, NATO ch l mt lin minh chnh tr. Tuy nhin, do cuc chin tranh Triu Tin tc ng, mt t chc qun s hp nht c thnh lp. Nghi ng rng lin kt ca cc nc chu u v M yu i cng nh kh nng phng th ca NATO trc kh nng m rng ca Lin X, Php rt khi B Ch huy qun s ca NATO (khng rt khi NATO) nm 1966. Nm 2009, vi s phiu p o ca quc hi di s lnh o ca chnh ph ca tng thng Nicolas Sarkozy, Php quay tr li NATO.

Sau khi bc tng Berlin sp nm 1989, t chc b li cun vo cuc phn chia nc Nam T, v ln u tin tham d qun s ti Bosna v Hercegovina t 1992 ti 1995 v sau th bom Serbia vo nm 1999 trong cuc ni chin Kosovo. T chc ngoi ra c nhng quan h tt p hn vi nhng nc thuc khi i u trc y trong nhiu nc tng thuc khi Warszawa gia nhp NATO t nm 1999 n 2004. Ngy 1 thng 4 nm 2009, s thnh vin ln n 28 vi s gia nhp ca Albania v Croatia.[6] T sau s kin 11 thng 9 nm 2001, NATO tp trung vo nhng th thch mi trong c a qun n Afghanistan v Iraq.

Hy Lp v Th Nh K gia nhp t chc vo thng 2 nm 1952. Nm 1955 Cng ho Lin bang c (lc ch c phn Ty c) gia nhp, nm 1990 nc c thng nht m rng t cch thnh vin cho vng lnh th ng c tc Cng ho Dn ch c c. Ty Ban Nha gia nhp ngy 30 thng 5 nm 1982. Nm 1999, 3 nc thnh vin khi Warszawa c gia nhp NATO l Ba Lan, Cng ho Sc v Hungary.

Php l mt thnh vin NATO, nhng nm 1966 rt khi b ch huy qun s. Sau tng hnh dinh NATO chuyn t Paris n Bruxelles. Thng 4 nm 2009, Php quay tr li b ch huy qun s NATO, tr thnh thnh vin y , chm dt 43 nm vng bng. Iceland l thnh vin duy nht ca NATO khng c qun i ring v th lc lng qun i Hoa K thng trc ti Iceland m nhim vai tr Lc lng Phng v Iceland.

Ngy 29 thng 3 nm 2004, Slovenia, Slovakia, cc nc khi Warszawa c gm Bulgaria, Romania, cc nc vng Baltic thuc Lin X trc y l Estonia, Latvia v Litva chnh thc gia nhp NATO. Thng 4 cng nm, cc nc ny ln u tin d hp hi ng NATO.

Ngy 1 thng 4 nm 2009, Croatia v Albania chnh thc c kt np vo NATO sau 1 nm np n xin gia nhp.

Ngoi ra, NATO cn c chng trnh hnh ng thnh vin (MAP). Hin ti MAP gm Macedonia, Bosnia-Herzegovina v Montenegro.

Theo NATO, trong hn hai thp k, NATO c gng xy dng quan h i tc vi Nga, i thoi v hp tc vi Nga trong cc lnh vc hai bn cng c li. Tuy nhin quan h ny b rn nt khi Nato co buc Nga can thip qun s vo Ukraina nhng NATO vn gi cc knh i thoi chnh tr v qun s vi Nga. NATO tip tc quan tm n cc hot ng qun s ca Nga sau s kin Ukraina.[7] V phn mnh, Nga cng li khng hong ti Ukraina l do NATO gy ra khi khng gi vng cc cam kt trc vi Nga cng nh tin hnh lt chnh quyn hp php ti y bng o chnh.[8] Trn thc t, Nga v Nato lun tn ti rt nhiu bt ng.

Theo Hc thuyt qun s Lin bang Nga, lc lng v trang Nga c t chc theo nguyn tc phng th, khng e da s dng v lc v ngn chn xung t nhm bo v ha bnh v cc li ch quc gia ca Nga, cc ng minh (bao gm cc li ch ca cng dn, x hi v nh nc) khi cc bin php chnh tr, kinh t, ngoi giao, php l v cc bin php phi bo lc khc khng c tc dng. Trong Hc thuyt qun s, Nga coi vic NATO s dng nng lc tim tng ca mnh vi phm lut php quc t thng qua qu trnh m rng l mt mi e da qun s i vi Nga ngang hng vi cc nguy c v gy mt n nh ni b ca cc quc gia, khu vc, th gii; trin khai qun t xut cc quc gia c bin gii vi Nga hoc bin gii vi ng minh ca Nga; cc h thng phng th v tn cng gy mt cn bng ht nhn chin lc ton cu; s ph bin v kh hy dit hng lot; s dng lc lng v trang khng theo lut php quc t v hin chng Lin Hip Quc; thnh lp nhng chnh ph chng Nga v ng minh m khng thng qua bu c hp php ti cc quc gia lng ging ca Nga v ng minh; ch ngha khng b v li dng chng khng b gy phng hi cho Nga v ng minh...Chnh sch i ngoi ca Nga vi NATO l i thoi trn c s bnh ng, tn trng ln nhau nhm xy dng nn an ninh vi nn tng khng lin kt v c tnh tp th (collective non-aligned), Nga v NATO cng nhau cng c vai tr ca T chc An ninh v Hp tc Chu u (OSCE).[9]

Chnh sch kt np cc thnh vin c trong khi X hi ch ngha ti ng u v cc nc thuc khng gian hu X-vit b Nga ln n l hnh ng vi phm Hip c Cc Lc lng V trang Thng thng chu u (CFE) khi Hip nh ny nghim cm cc thnh vin c trong khi X hi ch ngha ti ng u v cc nc thuc khng gian hu X-vit gia nhp NATO[10]. Bn cnh Nga cng co buc NATO khng gi ng cam kt v duy tr mc trn v s lng v kh thng thng. Vic NATO m rng v pha ng l mt trong cc nguyn nhn gy ra cuc khng hong chnh tr ti Ukraina. V c bn, NATO m rng v pha ng ti khng nh a v lnh o ton cu ca M, khng gian an ninh v khng gian sinh tn ca Nga dn b thu hp, b cc an ninh a chnh tr ca chu u thay i ng k[11].

Hoa K ch trng duy tr NATO v thc y chnh sch ng tin ca NATO, bin y tr thnh l do NATO tn ti sau chin tranh Lnh. Nga tuy tha k v th php l ca Lin X nhng khng th hng mnh mt cch ton din nh Lin X trc kia. Tuy nhin, Nga vn l mt cng quc chu u v chnh sch ng tin l kim ch Nga[11].

Sau khi Chin tranh Lnh kt thc, NATO tin hnh 3 t ng tin. Ngay trong ln m rng u tin, bin gii NATO c m v pha ng thm 900km, qun s tng thm 13 S on, tip nhn ton b v kh-kh ti cc thnh vin mi v ng c. iu ny khin cho cn cn Nga-NATO mt cn bng nghim trng. Tng qun s NATO gn 5 triu qun (cha tnh qun s ca Hoa K v cc nc ngoi chu u), trong khi Nga c 3,2 triu. ngy 27/5/1997 k kt Vn kin c bn v quan h, hp tc v an ninh gia Nga vi NATO. Trong vn kin, NATO cam kt s Nga c quyn pht ngn mc nht nh i vi cc s v ca NATO. Hn na NATO bo m khng b tr v kh ht nhn trong lnh th cc nc thnh vin mi.[11].

Chnh sch ng tin xm phm n sn sau ca Nga v e da n li ch chin lc ct li ca nc ny, mt iu m Tng thng Putin nhn mnh v lp li nhiu ln. Tng thng Nga Boris Yeltsin ni: y l du hiu u tin v iu c th xy ra khi NATO tin gn n bin gii ca Lin bang Nga. Ngn la chin tranh c th bng chy v tri khp chu u" khi NATO m rng ln th nht sau chin tranh Lnh[10]. Ngoi trng Nga Lavrov cng b cc ti liu chng minh rng NATO tng ha vi Lin X v Nga rng NATO khng bao gi m rng v pha ng[12].

Bn cnh chnh sch ng tin, h thng phng th tn la ca NATO ti ng u cng b Nga coi l mt mi e da khc. Mc d NATO tuyn b h thng ny lm nhm chng li cc mi e da t Iran nhng Nga cho rng s thiu cn bng trong vic trin khai lc lng gia ng u-a Trung Hi l minh chng cho s bao vy Nga[13]. Bn cnh , vic Iran khng c kh nng tn cng chu u nn thc t h thng ny l kim ch Nga[14]. Nm 2001, Chnh quyn ca Tng thng G.W.Bush n phng tuyn b rt khi Hip c chng tn la n o (ABM), m M v Lin X k kt nm 1972 xy dng h thng ny khin Nga cc k lo ngi khi Hip c ny l nn tng hai bn duy tr th cn bng lc lng.[15].

p tr, Nga ln k hoch vic nng cp kh nng tn cng bng tn la ca mnh, trong c k hoch trin khai tn la n o chin thut Iskander ti Kaliningrad, Krashnodar (Nga) v Belarus[16].

Ngy 13/05/2015, Nga phn ng gay gt khi Hoa K a h thng phng th tn la ng u chnh thc i vo hot ng. H thng ny tr gi 800 triu USD[17]. Ngoi ra Nga cng thnh lp 3 s on mi ti min Ty nc ny lm i trng vi NATO[18]

Pht ngn vin in Kremlin Dmitri S. Peskov ni rng: "Ngay t u, cc chuyn gia qun s ca Nga b thuyt phc rng h thng tn la ny to ra mt mi e da ln vi Lin bang Nga"[19]

Hin ti, khc phc nhng nhc im ca NATO cng nh c lp hn vi Hoa K trong chnh sch i ngoi v phng th, Lin minh Chu u a ra xut thnh lp mt qun i ring ca cc nc trong khi. C ng Jean-Claude Juncker - Ch tch y ban chu u, ln b Federica Mogherini - Cao y Lin minh Chu u v i ngoi (tng ng Ngoi trng ca khi) u ng h k hoch ny.[20] Tin trnh ny trc y b Anh phn i do lo ngi lc lng v trang ny s cnh tranh vi NATO. Theo Anh, k hoch ny s lm hng chnh sch phng th ca EU.[21] Tuy nhin, t sau khi Anh ri EU, k hoch ny li c ni li. Vic thnh lp lc lng v trang ring ca EU rt c c, Php - 2 nc ch cht trong khi ng h.[22] V pha Hoa K, vic thnh lp qun qun i EU s khin nc ny gim bt chi ph dnh cho cc nc ng minh Chu u thng qua NATO, khng phi can thip vo nhng cng vic ca ring Chu u nhng t c nh hng ti li ch ca Hoa K nh nhng s vic Balkan.[23] Vic b Mogherini tuyn b qun i EU s lm vic c lp vi NATO lm gia tng lo ngi rng qun i EU s thay th vai tr ca NATO chu u. Hungary, Italia v Sc u ng h k hoch ny.[24] T Ngi Bo v ca Anh cho rng Hoa K s ng h vic thnh lp qun i ny nu n khin cho Chu u "suy yu mt cch nhanh chng v vng chc". T bo ny cng nhn mnh rng hin ti Chu u khng thiu mt qun i m thiu mt cam kt v phng th gia cc nc Chu u v xuyn i Ty Dng.[25] Ngy 22 thng 11 nm 2016, Lin minh Chu u a ra cam kt qun i ring ca khi s i vo hot ng vo nm 2017.[26] Theo ng Sergey Rastoltsev thuc Vin Kinh t Th gii v Quan h Quc t Primakov, thuc Hc vin Khoa hc Lin bang Nga, qun i EU c th khin quan h chnh tr-qun s gia Nga-EU thm cng thng nhng trong trng hp quan h Nga-EU c ci thin, qun i EU cng c th to ra nhiu c hi hp tc hn gia Nga-EU nu so vi vai tr ca NATO do NATO vn d l mt vt tch t thi Chin tranh lnh v do s nh hng ca Hoa K ln quan h Nga-EU cng s b gim bt khi qun i ny khng c Hoa K tham gia nh NATO.[27]

c thm Giai on u

c thm Giai on Chin tranh Lnh sp kt thc

c thm Giai on hu Chin tranh lnh

c thm Lch s chung

c thm Cc vn khc

Go here to see the original:

NATO Wikipedia ting Vit